Historio

Historio estas scienco pri la kronologio de la pasintaj okazaĵoj de la homaro kaj de la sociaj faktoj.

Citaĵoj

	« En la komenco la universo estis kreita. Tio kolerigis multajn homojn kaj oni vaste rigardas ĝin kiel malbonan paŝon. »   « In the beginning the Universe was created. This has made a lot of people very angry and been widely regarded as a bad move. » — Douglas Adams, The Restaurant at the End of the Universe

	« La historio ne havas pordojn. Nur muroj ĉirkaŭas ĝin kaj tiuj estas dikaj je pluraj lumjaroj. » — Peter BROWNE, usona esperantisto

	« Ne mallaŭdu la novaĵojn de l’moderneco… tiuj iĝos tiom baldaŭ pasintecon forpasintan, kiun oni priploras. » — R.P.

	« Eĉ la granda historio konsistas el etaj ĉiutagaĵoj. » — Raymond SCHWARTZ, Kiel Akvo de l'Rivero

	« Kiam oni amas vivon, oni amas la pasintecon, ĉar tio estas la estanto tia, kia ĝi transvivis en la memoro homa. » — Marguerite YOURCENAR, franca verkistino.

	« Tio estas ja malbonŝanca, ĉiufoje tiam, kiam ni inventas ion novan, la pasinto kopias nin! » — Jean COCTEAU

	« Oni elfaras amason da belaj ideoj, la tubero en la afero estas la homoj, tiuj ĉion fuŝas. » — Bertolt BRECHT

	« Historio estas la tempo de la hom-al-homa ligo transa de l'morto. » — Catherine BAKER

	« Tio, kio igas nin esti homojn, ne estas alio ol la pasinteco de homaro. » — André COMTE-SPONVILLE

« Kiu scias, kiom da malkovroj atendas nin, pri kiu ni entute ne eĉ konceptas, egale kiel pri la kompaso, la pulvo, aŭ la silko, antaŭ ties eltrovo? Tiuj neatenditaj malkovoroj entute sufiĉis por transformi la mondon, ĝis tia grado, ke neniu imperio, neniu opiniantaro, neniu fatopotenca stelo, ŝajnas esti rezultiginta al la homaj aferoj per pli granda efiko, kaj oni povas diri pli granda sorĉinfluo, ol tiu, kiun elmontris tiuj meĥanikaj elpensaĵoj. » — Francisko BAKONO

	« La historio de la mondo estas ankaŭ la sumo de tio, kio estintus evitebla. »   « Die Weltgeschichte ist auch die Summe dessen, was vermeidbar gewesen wäre. » — Konrad Adenauer

« ...min foje mirigas indiferenteco de multaj gejunuloj rilate historion de regiono, en kiu ili loĝas kaj laboras. Foje oni komencas interparoli kaj subite trovas, ke viaj kunparolantoj komencas la tempokalkuladon ekde tiu momento, kiam ili mem ĉi tien venis. Ĉio alia ilin ne interesas. Tio estas malbone. Malestimo al pasinteco propras al provizoruloj. Mi ĉiam klopodis laŭeble pli ekscii pri tiuj lokoj, kien sendis min la sorto. »   « …меня иногда поражает равнодушие многих молодых людей к истории того края, в котором они живут и работают. Начинаешь порой говорить и вдруг обнаруживаешь, что твои собеседники ведут «летоисчисление» с того момента, как они сами сюда приехали. Все остальное их не интересует. Это плохо. Неуважение к прошлому свойственно временщикам. Я всегда старался как можно больше узнать о тех местах, куда забрасывала меня судьба. » — Farman Salmanov, Siberio — sorto mia

	« La antikvo estas distordita historio aŭ kelkaj postrestaĵoj de ĝi, kiuj pro hazardo povis eskapi la detruanton tempo. » — Roger Bacon

« Mi kredas, ke ordo estas pli bona ol ĥaoso, kreo pli bona ol detruo. Mi preferas mildecon ol perforton, pardonon al vendetto. Mi kredas, ke malgraŭ la lastatempaj venkoj de scienco, viroj ne multe ŝanĝiĝis en la lastaj dumil jaroj; kaj sekve ni devas ankoraŭ provi lerni de la historio. Historio estas ni mem. »   « (angle) I believe that order is better than chaos, creation better than destruction. I prefer gentleness to violence, forgiveness to vendetta. I believe that in spite of the recent triumphs of science, men haven't changed much in the last two thousand years; and in consequence we must still try to learn from history. History is ourselves. » — Kenneth Clark

	« Historio estus bonega afero, se nur ĝi estus vera. » — Leo Tolstoj

	« Destino kaj historio estas senordaj. »   « (angle) Destiny and history are untidy. » — Djuna Barnes

	« Iuj dirus, ke estas tro idealisme kredi je socio bazita sur toleremo kaj sankteco de la homa vivo, kie limoj, naciecoj kaj ideologioj gravegas. Al tiuj, kiujn mi diras, tio ne estas idealismo, sed pli ĝuste realismo, ĉar historio instruis al ni, ke milito malofte solvas niajn diferencojn. Forto ne resanigas malnovajn vundojn; ĝi malfermas novajn. » — Mohamed ElBaradei

	« Intrigo temas pri aferoj, kiuj okazas. A historio estas pri homoj, kiuj kondutas. Por admiri rakonton, vi devas esti preta aŭskulti la homojn kaj observi ilin. »   « (angle) A plot is about things that happen. A story is about people who behave. To admire a story you must be willing to listen to the people and observe them. » — Roger Ebert

« Libroj ne restos malpermesitaj. Ili ne brulos. Ideoj ne iros en malliberejon. En la longa daŭro de la historio, la cenzuristo kaj la inkviziciisto ĉiam perdis. La sola certa armilo kontraŭ malbonaj ideoj estas pli bonaj ideoj. »   « (angle) Books won't stay banned. They won't burn. Ideas won't go to jail. In the long run of history, the censor and the inquisitor have always lost. The only sure weapon against bad ideas is better ideas. » — Alfred Whitney Griswold

	« Venos la tago, kiam, post uzado de spaco, la ventoj, la tajdoj, gravito, ni utiligos por Dio la energiojn de amo. Kaj, en tiu tago, por la dua fojo en la historio de la mondo, la homo malkovros fajron. » — Pierre Teilhard de Chardin

« Vi ne povas fidi je tio, kion vi instruis. Ĉio, kion vi lernis de la historio, estas malnovaj manieroj erari. Tiu historio povas diri al vi nenion pri tio, kion ni devas fari morgaŭ. Nur tion, kion ni ne devas fari. »   « (angle) You cannot rely upon what you have been taught. All you have learned from history is old ways of making mistakes. There is nothing that history can tell you about what we must do tomorrow. Only what we must not do. » — Edwin H. Land

	« Historio estas nur listo de surprizoj.... Ĝi nur povas prepari nin esti surprizita plian fojon. Bonvolu noti tion. »   « (angle) History is merely a list of surprises. … It can only prepare us to be surprised yet again. Please write that down. » — Kurt Vonnegut

	« Historio ripetas sin mem. Tio estas unu el la malĝustaj aferoj pri historio. »   « (angle) History repeats itself. That’s one of the things wrong with history. » — Clarence Darrow

« Historio juĝos sociojn kaj registarojn - kaj iliajn instituciojn - ne laŭ tio, kiom grandaj ili estas aŭ kiel bone ili servas riĉulojn kaj potenculojn, sed laŭ kiom efike ili respondis al la bezonoj de malriĉuloj kaj senhelpuloj. »   « (angle) History will judge societies and governments — and their institutions — not by how big they are or how well they serve the rich and the powerful, but by how effectively they respond to the needs of the poor and the helpless. » — César Chávez

	« Historio paĝo estas valora volumo de logiko. »   « (angle) A page of history is worth a volume of logic. » — Oliver Wendell Holmes, Jr.

	« Se ni lernis ion el la historio de invento kaj malkovro, tio estas, ke longtempe - kaj ofte mallongtempe - la plej aŭdacaj profetaĵoj ŝajnas ridinde konservemaj. » — Arthur C. Clarke

« Historion ne faras nur reĝoj kaj parlamentoj, prezidantoj, militoj kaj generaloj. Ĝi estas la historio de homoj, de ilia amo, honoro, fido, espero kaj sufero; de naskiĝo kaj morto, de malsato, soifo kaj malvarmo, de soleco kaj malĝojo. »   « (angle) History is not made only by kings and parliaments, presidents, wars, and generals. It is the story of people, of their love, honor, faith, hope and suffering; of birth and death, of hunger, thirst and cold, of loneliness and sorrow. » — Louis L'Amour

	« Historio, Stefano diris, estas koŝmaro, el kiu mi provas vekiĝi. »   « (angle) History, Stephen said, is a nightmare from which I am trying to awake. » — James Joyce, en Ulysses

	« Historio instruas nin ke homoj kaj nacioj kondutas saĝe post kiam ili elĉerpis ĉiujn aliajn alternativojn. » — Abba Eban

	« Historio instruas ke militoj komenciĝas kiam registaroj kredas, ke la prezo de agreso estas malmultekosta. »   « (angle) History teaches that wars begin when governments believe the price of aggression is cheap. » — Ronald Reagan

	« Se ni povus legi la sekretan historion de niaj malamikoj, ni trovus en la vivo de ĉiu viro sufiĉe da malĝojo kaj sufero por senarmigi ĉian malamikecon. »   « (angle) If we could read the secret history of our enemies, we should find in each man's life sorrow and suffering enough to disarm all hostility. » — Henry Wadsworth Longfellow

« Metita en historia okazo, mi pagos per mia vivo la lojalecon al la popolo. Kaj mi diras al vi ke mi estas certa pri tio ke la semo kiun ni havigis al la degna konscienco de miloj kaj miloj da ĉilianoj ne povas esti fortranĉita tute. Ili havas la forton, ili povos submeti nin, sed oni ne haltigas la socialajn procezojn, nek per la krimo nek per la forto. La historio estas nia, kaj ĝin faras la popoloj. »   « (hispane) Colocado en un tránsito histórico, pagaré con mi vida la lealtad al pueblo. Y les digo que tengo la certeza que la semilla que entregáramos a la conciencia digna de miles y miles de chilenos, no podrá ser segada definitivamente. Tienen la fuerza, podrán avasallarnos, pero no se detienen los procesos sociales ni con el crimen ni con la fuerza. La historia es nuestra y la hacen los pueblos. » — Salvador Allende, Lastaj publikaj vortoj de Salvador Allende

	« La homa historio estas pli kaj pli kuro inter edukado kaj katastrofo. »   « Human history becomes more and more a race between education and catastrophe. » — H. G. Wells

	« La historio de filozofia sistemo estas la bildgalerio de racio. » — Ludwig Feuerbach

	« Vero estas la sola merito, kiu donas dignon kaj valoron al historio. »   « (angle) Truth is the only merit that gives dignity and worth to history. » — John Dalberg-Acton, 1-a barono Acton

	« Iam, post regado de la ventoj, la ondoj, la tajdoj kaj gravito, ni utiligos por Dio la energiojn de amo, kaj tiam, por dua fojo en la historio de la mondo, la homo malkovros fajron. » — Pierre Teilhard de Chardin

	« Historio estas la nuntempo. Tial ĉiu generacio skribas ĝin denove. Sed tio, kion plej multaj homoj pensas pri historio, estas ĝia fina rezulto, mito. »   « (angle) History is the present. That's why every generation writes it anew. But what most people think of as history is its end product, myth. » — E. L. Doctorow

A. J. P. Taylor

« Konformismo eble donos al vi trankvilan vivon; ĝi eble eĉ venigos vin al universitata katedro. Sed ĉiuj ŝanĝoj en la historio, ĉiuj progresoj, venas de la nekonformistoj. Se ne estus problemuloj, nek malkonsentuloj, ni ankoraŭ loĝus en kavernoj. »   « (angle) Conformity may give you a quiet life; it may even bring you to a University Chair. But all change in history, all advance, comes from the nonconformists. If there had been no trouble-makers, no Dissenters, we should still be living in caves. » — A. J. P. Taylor

	« Laŭ mia opinio ni lernas nenion el la historio krom la senfina vario de homaj kondutoj. Ni studos ĝin, kiel ni aŭskultas muzikon aŭ legas poezion, por plezuro, ne por instruado. »   « (angle) In my opinion we learn nothing from history except the infinite variety of men’s ehavior. We study it, as we listen to music or read poetry, for pleasure, not for instruction. » — A. J. P. Taylor

Teodore Zeldin

	« La perfortuloj venkis dum la plej granda parto de la historio, ĉar ili ekbruligis la timon, kun kiu ĉiuj naskiĝas. »   « (angle) The violent have been victorious for most of history because they kindled the fear with which everyone is born. » — Teodore Zeldin, An Intimate History of Humanity (1994)

« Neniu historio de la mondo povas esti kompleta se ĝi ne mencias Mary Helen Keller... kies venko de sia blindeco kaj surdeco estis verŝajne venkoj pli gravaj ol tiuj de Aleksandro la Granda, ĉar ili havas implikaĵojn ankoraŭ por ĉiu vivanta homo. Ĉi tiu citaĵo ŝajnas evidente rilati al Helen Adams Keller, sed kial ŝi estas nomata "Mary Helen Keller" ne estas klara. »   « (angle) No history of the world can be complete which does not mention Mary Helen Keller... whose overcoming of her blindness and deafness were arguably victories more important than those of Alexander the Great, because they have implications still for every living person. » — Teodore Zeldin, An Intimate History of Humanity (1994)

Jean Baudrillard

	« Historio estis forta mito, eble lasta granda mito kune kun nekonscia. » — Jean Baudrillard, Simulakroj kaj simulaĵoj [1981]

	« Ekzistis socioj kiuj vivis sen la sociala, same kiel sen la historio. » — Jean Baudrillard, En la ombro de la silentema plejmulto [1982]

Emil Cioran

	« Deliro de malriĉuloj estas prapatro de ĉiaj eventoj, origine de la historio. » — Emil Cioran, Historio kaj utopio [1960]

	« […] kiu turnis rigardon al sia propra historio, tiu restos malĝoja spektanto. » — Emil Cioran, Falo en la tempon [1964]

	« Jam tio ke en la socio oni ekokupiĝis pri la historio, parolas pri ĝia certa etapo: kiel diris Erwin Reisner, la historia konscio venas kune kun zorgiĝo pri ĝia proksima subiro. » — Emil Cioran, Falo en la tempon [1964]

	« Ĉu vere povas esti, ke tiom da nenomeblaj afliktoj malaperintus lasinte neniom d spuro tiel, kiel polvo aŭ fumo? Ĉu ne estas homoj naskitaj por retrovi la spuron de la estingiĝintaj malgajoj, ke ili povu doni al ili esprimon, kaj elaĉeti la senfinan amarecon de tiom d sennomaj ekzistadoj? » — Emil Cioran

Erich Fromm

	« Alivorte la socio realigas ne nur funkcion de subpremado, kvankam ankaŭ ĝin, sed ankaŭ funkcion de kreado de la personeco. Homa naturo — pasioj de la homo kaj liaj anksioj — estas produkto de kulturo; fakte la homo mem estas la plej grava atingo de tiuj senĉesaj homaj klopodoj, kies registron ni nomas la historio. » — Erich Fromm, Fuĝo for de libereco [1941]

	« […] historio de la homaro estas historio de konflikto kaj malordo. » — Erich Fromm, Fuĝo for de libereco [1941]

	« Historio de Eŭropo kaj Ameriko ekde la fino de mezepoko estas historio de kompleta apartiĝo de individuo. Tiu procezo komenciĝis en Italio en la epoko de la Renesanco kaj evidente atingis sian pinton nur nun. » — Erich Fromm, Fuĝo for de libereco [1941]

Henry Kissinger

	« Studado de la historio de donas gvidilon, aplikeblan aŭtomate. La historio instruas sur ekzemploj, montrante eventualajn sekvojn de similaj situacioj. Sed ĉiu generacio devas decidi memstare, kiuj el la cirkonstancoj efektive estas similaj. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« [pri generacio formiĝinta post la Malvarma milito] Estante produkto de edukado, kiu malmulte atentas historion, ĝi ofte havas neniujn vidpunktojn pri la internaciaj aferoj. » — Henry Kissinger, Ĉu Usono bezonas eksteran politikon?: Al diplomatio de la 21-a jarcento [2001]

« [pri nuntempo] Studadon de historio kaj filozofio, sciencoj plej rilataj al perfektigado de la arto gvidi la ŝtaton, oni traktas disdegne ĉie aŭ traktas ĝin tiom utilece, ke ili povas servi nur kiel helpilo al tio, kio estas konsiderata racio. La gvidantoj famiĝas, uzante kaj manipulante humoron de la momento. Ili difinas siajn celojn, pli ofte konsultante fokusajn celgrupojn, ol gvidataj de propra percepto. Ili vidas estontecon kiel projekcion de io kutima. » — Henry Kissinger, Ĉu Usono bezonas eksteran politikon?: Al diplomatio de la 21-a jarcento [2001]

Karl Marx

	« [...] la tuta tiel nomata tutmonda historio estas nenio alia ol kreado de la homo per la homa laboro, estiĝado de naturo por la homo, do li havas klaran, nerefuteblan pruvon de sia kreado fare de si mem, de procezo de sia estiĝo. » — Karolo Markso, Ekonomiaj kaj filozofiaj manuskriptoj je 1844

« Eĉ ne unu socia formacio pereas antaŭ ol evoluis ĉiuj produktivaj fortoj por kiuj ĝi donas sufiĉe da spaco, kaj novaj, pli altaj produktivaj fortoj neniam aperas antaŭ ol maturiĝos materialaj kondiĉoj de ilia ekzistado ene de la malnova socio mem. Pro tio la homaro ĉiam starigas antaŭ si nur la taskojn, kiujn ĝi povas solvi, ĉar ĉe skrupula esplorado ĉiam evidentiĝas ke la tasko mem aperas nur kiam materialaj kondiĉoj por ĝia solvo jam haveblas aŭ almenaŭ kreiĝas. » — Karolo Markso, Kontribuo al kritiko de politika ekonomiko [1859]

José Ortega y Gasset

	« …historio same kiel agrikulturo dependas de valoj, ne de pintoj, de averaĝaj markiloj de la socia vivo, ne de altodiferenco. » — José Ortega y Gasset, La ribelo de la amasoj (1930)

	« …la mondo kreskis ankaŭ en tempo. Arkeologio terure vastigis historian spacon. Imperioj kaj tutaj civilizacioj, pri kiuj ni hieraŭ eĉ ne supozis, eniras nian konscion kvazaŭ novaj kontinentoj. » — José Ortega y Gasset, La ribelo de la amasoj (1930)

	« Malveras, ke historio estas neprognozebla. Jen kaj jen profetaĵoj plenumiĝadis. » — José Ortega y Gasset, La ribelo de la amasoj (1930)

	« Povo de la publika opinio estas gravito de la politika historio. » — José Ortega y Gasset, La ribelo de la amasoj (1930)

	« La sola grava diferenco de la “natura historio” de tiu homa estas ke la lasta ne povas komenciĝi denove. » — José Ortega y Gasset, La ribelo de la amasoj (1930)

Proverboj

	« Tiomlonge, ke leonoj ne havos siajn historiistojn proprajn, la ĉasrakontoj laŭdos la ĉasiston. » — afrika proverbo